Heraldiek

HERALDIEK

De oorsprong van de heraldiek of wapenkunde ligt in de vroege middeleeuwen en met name in de periode vanaf het begin van de kruistochten, ca. 1100.

Ter versteviging werden toen op het schild van een ridder metalen banden aangebracht. Deze konden horizontaal, verticaal of bijvoorbeeld in de vorm van een kruis staan. Als vervolgens ook nog kleuren werden aangebracht, ging het schild op een slagveld dienen als herkenningsteken. Aan het schild kon gemakkelijk worden gezien of een andere ridder een medestander of een vijand was. Dit komt terug in het gezegde ‘kleur bekennen’.

Een versierd schild wordt een wapen genoemd. Zij werden ontworpen en geregistreerd door herauten. Zij noteerden alle wapens in een wapenboek. Hierdoor konden gesneuvelde ridders gemakkelijk worden geïdentificeerd. Het gebruik en regels voor het voeren van wapens ontwikkelde zich later verder op riddertoernooien waarbij de herauten een belangrijke rol speelden.

Oorspronkelijk was de heraldiek verbonden met de adel. Al vroeg veranderde dit. Vanaf de 13e eeuw gingen namelijk ook de burgerij, de ambachtslieden in de stad en de herenboeren op het platteland een wapen voeren. Ook instellingen als steden, corporaties en kerkelijke organisaties namen vanaf de 13e eeuw een wapen aan.

Door vererving ging een wapen over op nazaten met dezelfde familienaam. Deze gewoonte heeft ervoor gezorgd, dat ook nu nog binnen bepaalde families iedereen hetzelfde wapen voert. Eenzelfde wapen brengt hierdoor een verwantschap tot uitdrukking.

Vanaf de 14de eeuw behoorden de herauten tot de vaste kern van de vorstelijke hoven. Aan het einde van de 18e eeuw verdwenen zij. Alleen in het Verenigd Koninkrijk en bij inhuldigingsplechtigheden in Nederland en Zweden zijn nu nog herauten aanwezig.

Wapenopbouw

Een familiewapen bestaat in principe uit: schild, helm, dekkleden, wrong en helmteken (in naastliggende tekening is dit een vlucht). Eventueel kan er onder het wapen nog een devies of wapenspreuk op een lint geplaatst worden. Een familiewapen mag ook uit alleen een schild bestaan.

Bij een vrouwelijk wapen heeft het schild vaak een ovale vorm of soms een ruit en is sprake van enigszins andere entourage.

Een wapen behoort te voldoen aan de tradities en de regels van de heraldiek. Dit betekent onder meer: geen gecompliceerde schildverdelingen, geen overdaad aan figuren en geen ongebruikelijke figuren. De tradities maken het niettemin goed mogelijk om de hedendaagse beleving van een familie of een persoon tot uitdrukking te brengen.

Wapenvoering
Het staat tegenwoordig iedereen vrij om een familiewapen te voeren en om een familiewapen te laten registreren. Het kan gaan om een reeds bestaand familiewapen of om een nieuw ontworpen wapen. Het is geen verplichting, dat iedereen in de familie het wapen in de praktijk voert of gebruikt. Dit blijft altijd ieders persoonlijke keuze.